Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna

Niezależnie od tego, czy nauka przychodzi nam łatwo, czy trudno człowiek posiada zdolność uczenia się przez całe życie. Uczenie się jest procesem zdobywania wiadomości, umiejętności
i nawyków, silnie związanych z pamięcią. Jej sprawność możemy i powinniśmy trenować, by uczyć się efektywniej! To czego się uczymy, najpierw przechowujemy w pamięci krótkotrwałej a poprzez powtórki i utrwalanie przechodzi do pamięci długotrwałej, gdzie stanowi naszą wiedzę. To co zostało tam zapisane nigdy nie zginie. Lecz nie wszystkie zapisane tam informacje będą dla nas dostępne -  czyli to, czego kiedyś się uczyliśmy ale dziś już nie pamiętamy: niektóre daty, nazwiska, wiersze itp.

Skutecznej nauce sprzyjają pozytywne uczucia: optymizm, umiarkowana radość poczucie własnej wartości oraz odpowiednia motywacja: zamień "muszę" na "chcę i mogę się uczyć" - stawiaj sobie jasny cel i zmierzaj by go osiągnąć.  Odpowiednia motywacja sprzyja koncentracji i percepcji, sprawi również, że będziesz bardziej odporny na zmęczenie. Będąc pod wpływem silnego stresu lub odczuwając ból z całą pewnością niczego nie zapamiętasz! Aby mieć sprawny umysł, otwarty na przyswajanie nowej wiedzy musisz unikać stresu, wysypiaj się, zażywaj ruchu w różnej postaci, szczególnie na świeżym powietrzu, stosuj dietę bogatą w witamy z grupy B, witaminę C i E oraz nienasycone kwasy tłuszczowe. Warto również wykonywać czynności stymulujące umysł: codzienie czytaj i pisz, rozwiązuj krzyżówki, rebusy, łamigłówki, graj w gry planszowe (czasami komputerowe :)), graj na instrumentach, majsterkuj, szydełkuj, maluj oraz rozwijaj relacje z ludźmi. Poprzez słuchanie i wymianę poglądów i opinii szybciej się uczymy, ponieważ uczenie się w grupie jest efektywniejsze niż w pojedynkę.

Bardzo ważne jest rozpoznanie własnego stylu uczenia się. Każdy z nas wykorzystuje wszystkie zmysły do zdobywania wiedzy i umiejętności. Ważne by określić, który zmysł jest dominujący a który pełni rolę wspomagającą. Czy jesteś wzrokowcem, słuchowcem, dotykowcem a może by skutecznie się uczyć musisz być w ruchu, lubisz gestykulować, po prostu uczysz się poprzez działanie i jesteś kinestetykiem? Obserwuj siebie, gdy się uczysz. Sam musisz odnaleźć swoje warunki skutecznej nauki. Zapisuj spostrzeżenia i wykorzystuj je w dalszej edukacji.

Rozwijanie zdolności umysłowych obejmuje trzy grupy tematów:

• umiejętność szybkiego czytania,
• umiejętność efektywnego przetwarzania informacji (w tym właściwego sporządzania notatek)
• umiejętność szybkiego i trwałego zapamiętywania dużych ilości materiału.

Trening szybkiego czytania polega na wyeliminowaniu złych nawyków czytelniczych takich jak regresja czyli wracanie wzrokiem. Bardzo rzadko powrót do już przeczytanego fragmentu zwiększa nasze zrozumienie tekstu. Często jest wręcz odwrotnie. Przez powrót tracimy wątek  i sens czytanych treści. Także wokalizacja w myślach lub nawet na głos zwalnia tempo czytania. Błędne jest założenie, że czytamy tak szybko jak mówimy. Obecny rekord Polski w szybkim czytaniu to 46 482 słów na minutę.

Jak przetwarzać informacje by odpowiednio przygotować się do sprawdzianu, egzaminu czy wypowiedzi słownej?

Zazwyczaj nauczyciele informują z jakiego zakresu tematycznego uczniowie będą sprawdzani.

Dokonaj w myśli szybkiego przeglądu tego, co już wiesz na ten temat. Zapisz na kartce kluczowe myśli, hasła, pojęcia. Sformułuj pytania - w ten sposób zdefiniujesz, czego chcesz się dowiedzieć.

Zrób ogólne rozeznanie: przejrzyj spis treści, tytuł, podtytuły, nazwy rozdziałów, streszczenie. Następnie przejdź do lektury pobieżnej - przekartkuj wszystkie strony koncentrując się na wytłuszczonych wyrazach, ramkach. Etap ten rozwija umiejętność dokonywania wyboru tego, co jest naprawdę ważne.

Stwórz mapę myśli.

Mapy myśli są spokrewnione z mapami pojęć opracowanymi przez Tony'ego Buzana jako sposób pomocy uczniom w robieniu notatki używając tylko słów-kluczy i obrazów. O wiele szybciej się je tworzy niż tradycyjne notatki, a dzięki ich wizualnemu charakterowi łatwiej się je przegląda i zapamiętuje. Uczymy się materiału z notatek już w momencie ich tworzenia. Mapa składa się z centralnie umieszczonego wyrazu-pojęcia-tematu. Naokoło centralnego wyrazu narysowanych jest od kilku do kilkunastu głównych, najgrubszych gałęzi, odpowiadających głównym wątkom tekstu. Następnie od gałęzi głównych odchodzą gałęzie szczegółowe, zgodnie z porządkiem logicznym. W strukturze sieci można umieścić wyraźne, kolorowe rysunki lub symbole. Stwierdzono, że nasz mózg nie zapamiętuje linearnie. Nie koduje literek, ale najpierw przetwarza je na obrazy, dźwięki, zapachy lub inne bodźce. Mapy myśli wykorzystują sposób działania naszej pamięci - skojarzenia, obrazy i inne struktury poznawcze.

Tu możesz obejrzeć mapę myśli na temat skutecznego uczenia się.

Teraz przejdź do lektury uważnej, która polega na dokładnym czytaniu całego tekstu. Może się okazać, że ten etap już Ci nie jest potrzebny, bo tworząc mapę myśli przetworzyłeś już wszystkie informacje i jesteś przygotowany do sprawdzianu.

Czas na powtórki.

Aktywne powtórki, to kolejny istotny element technik efektywnego uczenia się. Najdłuższy ślad w pamięci zostawiają pytania, na które sami staraliśmy się znaleźć odpowiedź. Realizowane badania wielokrotnie udowadniają, że to właśnie wiedza zdobyta dzięki samodzielnej pracy uczącego się, zostaje w pamięci na dłużej i uczący się jest w stanie efektywnie ją wykorzystać.

Ucz się małych części materiału często i regularnie. Powtarzaj głośno. Rozmawiaj o tym, czego się uczysz.

Jeżeli napotykasz na treści, które wyjątkowo trudno Ci zapamiętać zastosuj mnemotechniki. To techniki stymulujące kojarzenie w obu półkulach. Korzystanie z nich wymaga zastosowania zasad kojarzenia i wyobraźni, aby możliwe było powstanie w umyśle niezapomnianych obrazów. Aby zapamiętać spółgłoski po których piszemy "rz" możesz nauczyć się wierszyka: Babcia dała Gosi piękne bratki, bo jej wnuczka chciała takie kwiatki. Jest to przykład AKROSTYCHU. Metoda też może być przydatna w zapamiętaniu liczb w systemie rzymskim: Lecą Cegły Dom Murują - pierwsze litery to kolejno: 50, 100, 500, 1000. Łańcuchowa metoda przyda się do zapamiętania długiej listy słów, szeregu informacji. Najpierw słowa do zapamiętania zamieniamy na obraz, następnie obrazy te łączymy ze sobą układając skojarzenie - "historyjkę" między sąsiadującymi ogniwami łańcuszka. Im bardziej niesamowite, fantastyczne, zabawne skojarzenie tym łatwiej zapada w pamięć.

Do zapamiętania wielu informacji w pewnej kolejności najlepsza będzie metoda miejsc/trasy. Natomiast w zapamiętywaniu np. wyrazów, które sprawiają trudność ortograficzną skuteczne mogą się okazać wierszyki i rymowanki, np: "Żółta żaba żarła żur" (Jacka Skubikowskiego). Im większy będzie twój udział w tworzeniu takiego wierszyka tym efektywniejsze jego zapamiętywanie.

Mnemotechniki mogą być przyjemnym sposobem do zapamiętania listy wydarzeń, zakupów, nazw miesięcy, dat, wzorów, zasad ortograficznych lecz nie zastąpią zrozumienia w przypadku trudnych i złożonych treści. A rozumienie informacji jest konieczne i często wystarczające do długotrwałego dostępu do przyswojonej wiedzy. 

W ROZPORZĄDZENIU MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach pojawiła się nowa forma pomocy psychologiczno-pedagogicznej w postaci zajęć rozwijających umiejętności uczenia się.

Opracowała: Izabela Lesiak, pedagog

Bibliografia:

T. Buzan, Szybkie czytanie, wyd. II, Ravi, Łódź 1999

T. Buzan, Rusz głową, Ravi, Łódź 2003

S. Konieczna - Tajchman Trening pamięci, Literat, Toruń

J. Skibska, Mnemotechniki jako czynnik optymalizujący nabywanie przez dzieci umiejętności czytania i pisania, Impuls, Kraków 2012

D. Schwartz, J. Tsang, K.P. Blair, Jak się uczymy 26 naukowo potwierdzonych mechanizmów, PWN, Warszawa 2017

https://jaksieuczyc.pl/jak-tworzyc-mapy-mysli/

http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/10/id/156